पडछाया: मुंबईत आपला परिसर

मुंबईची बदलती क्षितीजरेषा
------------------------------------------------

Survival - Squattrs in Mumbai - 4

पडछाया -१ मुंबईत आपला परिसर

मुंबईतील एका उड्डानपुलाखाली राहतात ही मुले. त्यातील दोघे इयत्ता पांचवीत व एक सातवीत मुंबई नगर पालिकेच्या शाळेत शिकतात. त्यांच्या अनेक विनामूल्य खेळांपैकी हा पण आनंदाचे लेणे घेऊन येतो. यात मी पाहतो संस्कृतीची अभिव्यक्ती. हे चित्र अनेक दृष्टीकोनातून पाहता येईल. Survival या शब्दाचा अर्थ "टिकून राहणे" असला तरी कृष्ण्मूर्ती म्हणतात, "to live sanely" - शहाणपणे जगणे.

मुंबई विस्थापितांची आसरा झाली. जेथे जेथे आधुनिक विकासाने आपली पदचिन्हे उमटवली तेथून कोट्यवधी ग्रामीण जनता विस्थापित झाली. सरकारकडे याच्यावर अजूनही परिणामकारक पर्याय नाही. अन् लोकशाहीत अजूनही सरकारला - प्रशासनाला "मायबाप सरकार" समजतात. मुंबईतच सुमारे ६० लक्ष लोक झोपडपट्टीत (सरकारी परिभाषेत - गलिच्छ वस्ती) व रस्त्यावर, पुलाखाली, मिळेल तेथे राहतात. म्युनिसिपालिटीने एका जागेवरून दुसरीकडे जागा पहावयाची!

मुंबईच्या विकासाची म्हणजे बदलत्या क्षितिजरेषेची ही पडछाया!
रेमीजीयस डिसोजा
* * *
छायाचित्रे : रेमीजीयस डिसोजा.


~~~~~~~~
© Remigius de Souza. All rights reserved.