July 27, 2010

भाज्यांचे तंतूमय जीवन

 कापूस. काथ्या, आंबाडी, ज्यूट, केळ, घायपात, अननसाची काटेरी पाने इत्यादी वनस्पतीजन्य सेंद्रीय तंतू आपल्याला माहित आहेत. त्यांचे दैनंदिन जीवनात अनेक उपयोग आहेत, विशेषत: ग्रामीण जनतेला.

अलीकडे पश्चिमी राष्ट्रांत शाकाहारी जेवणाचा बराच बोलबाला होत आहे. बरोबरच सेंद्रीय खतावर पोसलेल्या अन्न धान्ये, भाजा फळे यावर पण विशेष भर दिला जातो; मात्र त्यासाठी अधिकारपूर्वक दिलेले प्रशस्तीपत्र हवे असते. त्यांच्या जीवनशैलीत मात्र काहीच फरक होत नाही. त्यांच्याकडून पृथ्वीच्या जळ - जमीन - हवा यांचा उच्छेद चालूच आहे. म्हणतात ना, "सौ चुहे खाकर बिल्ली हज करणे चली".


माझी बालवाडी शाळा (nursery school) गावातील आमचे मातीचे घर आणि परिसर असल्याने,  शाक-भाज्या, फळ-भाज्या यांचे दर्शन लहानपणीच झाले होते. घराच्या परसात अनेक भाज्या पावसाळ्यात वाढवल्या जात. वेलींवर / झाडांवर बियाण्यासाठी ठेवलेली फळे पिकून पूर्ण तयार झाल्यावर त्यांत तंतूंचा गुंता बघायला मिळायचा.


वरील चित्रात एक तयार झालेले घोसाळे व दुसऱ्यात कठीण कवच काढल्यावारचे आतील तंतू दिसतात. यातील क्षार व खनिजे असलेला जलमय गर नाहीसा झालाय. दुसऱ्यात सुटे केलेले जाड उभे तंतू दिसतात, ते देठापासून सुरु झालेले आहेत. ते आतील तंतूमय गर, वर बाहेरची साल, तसेच देठ यांना एकत्र बांधून ठेवतात. हे फळाच्या आकाराशी व वजनाशी पण प्रमाणबध्द आहेत. (यास्तव भोपळा जमिनीवर सोडवा लागतो; त्याचा वेल मांडवावर चढवता येत नाही.) यात कुठेही विनाउपयोग वापरलेला भाग नाही.


निसर्गाच्या आलेखनावर (design) एका शास्त्रज्ञाने केलेले
भाष्य मूळ इंग्रजीत इथे उदृत करतो. हे भाष्य, व्याख्याच म्हणा, आधुनिक वास्तुविदाना फारच उद्बोधक ठरेल.

“In whole organism, randomness structure is uncommon. Everything seems finely tuned by the brutal rigours of natural selection. There are no spare limbs to be found and hardly any dispensable organs. This forced economy of whole organism design has always limited the use of bodily form as an evolutionary timepiece” (Martin Jones, ‘MOLECULE HUNT: How Archaeologists are Bringing the Past Back to Life’, Penguin, 2002, p. 48)”.

मात्र आधुनिक नागर समाजाच्या (civilized society) विकासाचे लक्षण म्हणजे त्यांच्या "वाढणाऱ्या संपत्तीबरोबर वाढणारा अपव्यय" करण्याची क्षमता" झालेले आहे. मग ती जीवनशैली असो, कि त्यांचे घर-परिसर असो, कि आराम-विश्रामासाठी कुबड्या वापरण्याची हवस असो.

~ ~ ~ ~ ~ 
© Remigius de Souza. All rights reserved.
Page copy protected against web site content infringement by Copyscape

No comments:

Post a Comment