॥ धू ऽ ऽ ऽ म - वन्, टू, थ्री, फोर...॥
 |
| महिषांची चढाई । कमाटी बाग, वडोदरा । १९६९ |
स्टुडिओत मधल्या विरामाची वेळ होती. आणि मला दृष्टीभ्रम (apparition - आकृति-आभास अशा अर्थाने) झाला असावा. कित्येक यमदूत चढाई करून येताहेत असे दिसले.
खरं पहाता खिडकीतून फक्त कमाटी बागेतील मनमोहक उपवन दिसत होते, चिमण्या पक्षांचें संगीत सतत ऐकू येत होते. नागरी निवासात - urban habitat - निसर्गाच्या सान्निध्यात वास म्हणजे अलभ्य लाभ! अहो भाग्यम! मग हे रेडे आले कोठून? कदाचित ही भविष्यवाणी असेल! तो क्षण आणि ती नोंद भूतकाळांत जमा झाली होती.
मुंबईस आल्यावर मात्र गेल्या काही वर्षांत मला हे चित्र वारंवार आठवतेय. रस्त्यावर चालताना भरवेगाने फटफटीवरून येणारे स्वार पाहिले की काळजात धडकी भरते. वाटते यमदूच येतायत.
मुंबईत काही भागांत तर रस्त्यावर चालणार्‌या बायकांच्या गळ्यांतले सोन्याचे दागिने खेचून काढण्यापर्यंत काही फटीफटीस्वारांची मजल गेली. पोलिसांनी अशा कांही वाटमारी करणार्‌याना पकडले पण. याना कुठून प्रेरणा मिळाली असेल हे सांगायला नको.
वास्तवता - reality, मायावी वास्तवता - virtual reality, व अतिवास्तवता surreality यांतील भेद व सीमारेषा केव्हा लोप होतात ?
हे समजणे आजच्या सांस्कृतिक संक्रमण काळांत अत्यंत क्लिष्ट व पेचाचे झालेले आहे. भावविवशतेने तर हे समजणे अधिकच दुष्कर होईल. याचे उत्तर कोण देईल? सरकार ज्याला अन्न-पाणी-निवारा-उपजीविका हेच मूलभूत प्रश्न कधी सोडवता आले नाहीत? की गोरे देवदूत ज्याना त्यांच्या समृद्धिने निर्माण केलेले प्रतिविश्वाचे यक्षप्रश्न सोडवता येत नाहीत?
एक आख्यायिका आठवते. गोरे साहेब खंडाळ्याच्या घाटात मुंबई व पुणे जोडण्यसाठी रस्त्याचा शोध घेत होते - सर्वेक्षण करीत होते. प्रश्न फार अवघड होता. काहीं दिवसानंतर न राहावून तेथे येणार्‌या एका धनगराने विचारले "काय अडचण आहे?"
गोरे आमच्या भाषा शिकले पण आमची संस्कृती त्याना कधी समजलीच नाही. (आणि मलातरी कितपत समजलीय शंकाच आहे!) कारण संस्कृती लोकसमूहात स्थित असते, पुस्तक-चित्र-शिल्प-इमला इ. यांत नसते - या तिच्या अभिव्यक्ती होत.)
एक आख्यायिका आठवते. गोरे साहेब खंडाळ्याच्या घाटात मुंबई व पुणे जोडण्यसाठी रस्त्याचा शोध घेत होते - सर्वेक्षण करीत होते. प्रश्न फार अवघड होता. काहीं दिवसानंतर न राहावून तेथे येणार्‌या एका धनगराने विचारले "काय अडचण आहे?"
गोरे आमच्या भाषा शिकले पण आमची संस्कृती त्याना कधी समजलीच नाही. (आणि मलातरी कितपत समजलीय शंकाच आहे!) कारण संस्कृती लोकसमूहात स्थित असते, पुस्तक-चित्र-शिल्प-इमला इ. यांत नसते - या तिच्या अभिव्यक्ती होत.)
त्या लंगोटीबहाद्दराने त्याना रस्त्याची आखणी दाखवली. तेव्हा कुठे सायबाच्या डोक्यात उजेड पडला. त्यानी त्या धनगराला तेथेच गोळी मारून ठार केले. तो रस्ता अजूनही आहे. (ताजमहालच्या वास्तुशिल्पीची ज्याचे हात प्रेमाचे प्रतिक बांधणाऱ्या बादशाहने तोडले ही गोष्ट सर्वश्रूत आहे.)
लोकांच्या प्रश्नांची उत्तरें त्यांच्यापाशीच असतात, व तीं उत्तरे समष्टीनेच शोधायची असतात. धुरिणांजवळ उत्तरें नसतात, फक्त आज्ञा असतात.
॥ सरता पालव ॥
वरील चित्रांतील आकृति-आभास दुसर्‌याही एका भविष्याची नांदी असवी. जागतिक (Global) स्तरावरून अनेक नव-वसाहतवादी महिष वेगवेगळे बुरखे पांघरून आक्रमण करणार होते - नाही, त्याची सुरवात झाली होती. अमेरिकेतून 'Peace Corps' चे स्वयंसेवक संकरित बियाणांचा प्रचार करायला गुजराथेत खेडोपाडीं दाखल झाले होते. अनेक उदाहरणे आहेत, त्यापैकी हा एक मासला.
-------------खरं पहाता खिडकीतून फक्त कमाटी बागेतील मनमोहक उपवन दिसत होते, चिमण्या पक्षांचें संगीत सतत ऐकू येत होते. नागरी निवासात - urban habitat - निसर्गाच्या सान्निध्यात वास म्हणजे अलभ्य लाभ! अहो भाग्यम! मग हे रेडे आले कोठून? कदाचित ही भविष्यवाणी असेल! तो क्षण आणि ती नोंद भूतकाळांत जमा झाली होती.
मुंबईस आल्यावर मात्र गेल्या काही वर्षांत मला हे चित्र वारंवार आठवतेय. रस्त्यावर चालताना भरवेगाने फटफटीवरून येणारे स्वार पाहिले की काळजात धडकी भरते. वाटते यमदूच येतायत.
मुंबईत काही भागांत तर रस्त्यावर चालणार्‌या बायकांच्या गळ्यांतले सोन्याचे दागिने खेचून काढण्यापर्यंत काही फटीफटीस्वारांची मजल गेली. पोलिसांनी अशा कांही वाटमारी करणार्‌याना पकडले पण. याना कुठून प्रेरणा मिळाली असेल हे सांगायला नको.
वास्तवता - reality, मायावी वास्तवता - virtual reality, व अतिवास्तवता surreality यांतील भेद व सीमारेषा केव्हा लोप होतात ?
हे समजणे आजच्या सांस्कृतिक संक्रमण काळांत अत्यंत क्लिष्ट व पेचाचे झालेले आहे. भावविवशतेने तर हे समजणे अधिकच दुष्कर होईल. याचे उत्तर कोण देईल? सरकार ज्याला अन्न-पाणी-निवारा-उपजीविका हेच मूलभूत प्रश्न कधी सोडवता आले नाहीत? की गोरे देवदूत ज्याना त्यांच्या समृद्धिने निर्माण केलेले प्रतिविश्वाचे यक्षप्रश्न सोडवता येत नाहीत?
एक आख्यायिका आठवते. गोरे साहेब खंडाळ्याच्या घाटात मुंबई व पुणे जोडण्यसाठी रस्त्याचा शोध घेत होते - सर्वेक्षण करीत होते. प्रश्न फार अवघड होता. काहीं दिवसानंतर न राहावून तेथे येणार्‌या एका धनगराने विचारले "काय अडचण आहे?"
गोरे आमच्या भाषा शिकले पण आमची संस्कृती त्याना कधी समजलीच नाही. (आणि मलातरी कितपत समजलीय शंकाच आहे!) कारण संस्कृती लोकसमूहात स्थित असते, पुस्तक-चित्र-शिल्प-इमला इ. यांत नसते - या तिच्या अभिव्यक्ती होत.)
एक आख्यायिका आठवते. गोरे साहेब खंडाळ्याच्या घाटात मुंबई व पुणे जोडण्यसाठी रस्त्याचा शोध घेत होते - सर्वेक्षण करीत होते. प्रश्न फार अवघड होता. काहीं दिवसानंतर न राहावून तेथे येणार्‌या एका धनगराने विचारले "काय अडचण आहे?"
गोरे आमच्या भाषा शिकले पण आमची संस्कृती त्याना कधी समजलीच नाही. (आणि मलातरी कितपत समजलीय शंकाच आहे!) कारण संस्कृती लोकसमूहात स्थित असते, पुस्तक-चित्र-शिल्प-इमला इ. यांत नसते - या तिच्या अभिव्यक्ती होत.)
त्या लंगोटीबहाद्दराने त्याना रस्त्याची आखणी दाखवली. तेव्हा कुठे सायबाच्या डोक्यात उजेड पडला. त्यानी त्या धनगराला तेथेच गोळी मारून ठार केले. तो रस्ता अजूनही आहे. (ताजमहालच्या वास्तुशिल्पीची ज्याचे हात प्रेमाचे प्रतिक बांधणाऱ्या बादशाहने तोडले ही गोष्ट सर्वश्रूत आहे.)
लोकांच्या प्रश्नांची उत्तरें त्यांच्यापाशीच असतात, व तीं उत्तरे समष्टीनेच शोधायची असतात. धुरिणांजवळ उत्तरें नसतात, फक्त आज्ञा असतात.
॥ सरता पालव ॥
वरील चित्रांतील आकृति-आभास दुसर्‌याही एका भविष्याची नांदी असवी. जागतिक (Global) स्तरावरून अनेक नव-वसाहतवादी महिष वेगवेगळे बुरखे पांघरून आक्रमण करणार होते - नाही, त्याची सुरवात झाली होती. अमेरिकेतून 'Peace Corps' चे स्वयंसेवक संकरित बियाणांचा प्रचार करायला गुजराथेत खेडोपाडीं दाखल झाले होते. अनेक उदाहरणे आहेत, त्यापैकी हा एक मासला.
View Kamati Bagh in a larger map
~ ~ ~ ~ ~
© Remigius de Souza. All rights reserved.|
No comments:
Post a Comment